با کمیاب ترین سنگ های دنیا آشنا شوید - وبلاگ سفر و گردشگری

به گزارش وبلاگ سفر و گردشگری، به ندرت پیش می آید که فردی، تکه ای کوارتز ببیند و محو زیبایی و گیرایی آن نگردد؛ اما شاید کمتر کسی بداند که کوارتز رایج ترین کانی روی کره زمین است؛ حالا این سوال مطرح می گردد که کمیاب ترین و نادرترین ماده معدنی جهان چیست؟

غزال زیاری: مواد معدنی در سراسر این کره خاکی پخش هستند؛ از عناصر براق و درخشان روی شن و ماسه های سواحل گرفته تا جواهرات واقعی پنهان.

طبق گزارش انجمن زمین شناسی ایالات متحده آمریکا، مواد معدنی، عناصر یا ترکیباتی طبیعی و البته غیرآلی هستند؛ بدین معنی که در ترکیبات شان کربن یافت نمی گردد. هر نوع ماده معدنی در ساختار داخلی خود، دارای نظم و ترکیب شیمیایی خاص و منحصر به فردی است و از همین رو، شکل و فرم بلور هر ماده معدنی و دیگر ویژگی ها و خواص فیزیکی آن متفاوت خواهد بود.

بیشتر بخوانید:

• جانور حیرت انگیزی که در چین پیدا شد / ترکیبی عجیب از دایناسور و پرنده / عکس

نایاب ترین ماده معدنی جهان

نایاب ترین ماده معدنی در جهان، کیاوتویت (kyawthuite) نام دارد؛ کریستالی که در منطقه موگوک در میانمار یافت می گردد. این ماده معدنی در پایگاه داده های مواد معدنی Caltech این گونه توصیف شده: یک سنگ جواهر نارنجی رنگ کوچک (1.61 قیراطی) و انجمن بین المللی کانی شناسی هم این ماده را در سال 2015 به رسمیت شناخته است که البته اطلاعات کمی در خصوص کیاوتویت وجود دارد.

دومین ماده معدنی نادر جهان چیست؟

پینایت! ماده ای که به صورت کریستال های شش ضلعی و به رنگ قرمز تیره است و البته در معدود مواردی به رنگ صورتی نیز دیده می گردد. البته این روزها، این ماده بیشتر و ساده تر از گذشته یافت می گردد ولی همچنان ماده ای نادر به شمار می آید و ساختار شیمیایی اش به نحوی است که آن را تبدیل به یک معمای علمی نموده است.

جرج راسمن، پروفسور کانی شناسی در CalTech که از دهه 1980 برروی پینیت تحقیق می نماید و اطلاعات گسترده ای درباره تمام نمونه های یافته شده پینایت دارد و همه آنها را با بهره گیری از میکروسکوپ بررسی نموده، در این رابطه گفته:در سال 1952، آرتور پین، کلکسیونر و فروشنده جواهرات در انگلیس، دو کریستال زرشکی رنگ در میانمار به دست آورد.

آقای پین فکر می نموده که این کریستال ها یاقوت هستند؛ چرا که میانمار به داشتن یاقوت شهرتی جهانی دارد؛ ولی گویا آنچه او در میانمار یافته بود، چیزی نادرتر از یاقوت بوده.

نام پینایت از نام خانوادگی آرتور پین گرفته شده و معمولا همراه با یاقوت و دیگر سنگ های قیمتی کشف و استخراج می گردد. طبق گفته راسمن، از همین رو، پین تصور نموده که این کریستال ها یاقوت هستند و در سال 1954 آنها را برای تحقیقات بیشتر به موزه بریتانیا اهدا نموده.

یکی دیگر از نمونه های پینیت در سال 1979 در میانمار کشف شد و تا سال 2001، این سه کریستال، تنها نمونه های شناخته شده از پینیت در سراسر جهان بودند.

اولین نمونه یافته شده از کریستال پینایت، بعدها به وسیله پروفسور راسمن بررسی شد. تحقیقات اخیر او درباره این ماده معدنی درسال 2018 در مجله Mineralogical منتشر شد که در بخشی از آن می خوانیم:من تحقیقاتی را بر روی اولین نمونه پینایت انجام دادم. نتیجه این تحقیق عملا تبدیل به معیاری شد که برپایه آن، اکتشافات آینده درباره پینایت تائید شد.

معمای رنگ پینایت در چیست؟

راسمن در تحقیق خود با استفاده از طیف سنج مادون قرمز، این ماده معدنی را در معرض تابش مادون قرمز قرار داد و برپایه نحوه جذب، بازتاب و ساطع کردن اشعه مادون قرمز، عناصری که پینایت را تشکیل داده اند تشخیص داد.

او با این طیف سنج، از لیزر برای پراکندگی نور مرئی، مادون قرمز یا فرابنفش بهره برد و بدین ترتیب با ارتعاش های منحصر به فرد مولکول های پینایت، توانست آنها را شناسایی کند.

راسمن در عین حال دریافت که دانشمندان موزه بریتانیا در تشخیص ترکیب شیمیایی این ماده اشتباه نموده بودند. آنها گرچه به درستی عناصر آلومینیوم، بور، کلسیم و اکسیژن را در پینایت تشخیص داده بودند ولی عنصر زیرکونیوم را در این ماده ندیده بودند.

نکته دیگری که راسمن متوجه آن شد، ماده ای بود که باعث قرمز رنگ شدن پینایت می گردد؛ او مقادیری از وانادیوم و کرومیوم را در پینیت مشاهده کرد که باعث می شوند تا این ماده به طرز عجیبی شبیه به یاقوت به نظر برسد.

چرا پینایت ماده ای نادر است؟

اول به این علت که تنها در میانمار یافت می گردد؛ ولی علت اصلی در ساختارش نهفته است؛ پینیت یک کریستال بورات است؛ یعنی حاوی عنصر بور است و در عین حال در آن عنصر زیرکونیوم نیز وجود دارد. نکته جالب توجه اینجاست که پیوند بور با زیرکونیوم، بسیار سخت است و در حقیقت پینیت تنها ماده معدنی در طبیعت است که در آن این دو ماده با هم پیوند خورده اند و علت آن هم هنوز معین نیست.

به گفته راسمن تا پیش از این هرگز دو عنصر زیرکونیوم و بور در حجم قابل توجه در کنار هم در یک ماده دیده نشده بودند. در عین حال به نظر می رسد که این عناصر در کنار هم در مقایسه با دیگر عناصری که می توانند با آنها پیوند برقرار نمایند، آنقدرها پایدار نیستند.

راسمن در این باره ادامه داد: تا جایی که من می دانم، تا به امروز کسی به صورت جدی برروی این موضوع که چه باعث تشکیل پینیت شده، تحقیقی انجام نداده و هیچ تحقیقی آزمایشگاهی دراین رابطه نیافته ام.

چرا میانمار؟

صحبت های راسمن دراین باره که چرا پینایت و بسیاری از سنگ های ارزشمند دیگر مثل کیاوتویت در میانمار یافت شده اند در نوع خود جالب توجه است.

180 میلیون سال پیش و زمانی که ابرقاره گوندوانا در حال تفکیک بود، منطقه هند کنونی به سمت شمال حرکت کرد و به جنوب آسیای فعلی برخورد کرد. فشار و گرمای ناشی از این برخورد، گنجینه ای از این سنگ ها را تشکیل داد که بسیاری از آنها حالا سنگ هایی قیمتی هستند. او براین باور است که بور موجود در پینایت و دیگر موادمعدنی حاوی بور، احتمالا از دریاهای کم عمق در اطراف توده این خشکی تازه تشکیل شده آمده اند.

در طول این سال ها، افراد زیادی کریستال های فراوانی که به نظرشان پینایت می رسید را برای راسمن ارسال نموده اند. بعضی از این کریستال ها، برای دهه ها از معرض دید عموم پنهان بودند و معمولا در کیسه های سنگ های قیمتی یا در دست دلالان و کلکسیونرهایی که آنها را به اشتباه شناسایی نموده بودند، پنهان شده بودند.

پینایت ماده مناسبی در ساخت جواهرات لوکس و شیک به شمار می رود و جزو مواد نادر است و به گفته راسمن ارزش هر قیراط آن حدود 60 هزار دلار است. البته معین قیمت این ماده نسبی است ولی هرچه پینیت کم ایرادتر باشد، ارزش بالاتری خواهد داشت.

دلهره ها درباره استخراج معادن در میانمار

این روزها نگرانی های اخلاقی زیادی درباره استخراج معادن در میانمار که به عنوان جهانی عظیمی از سنگ های قیمتی و حتی نمونه هایی از جانوران کوچک ماقبل تاریخ که در کهرباها به دام افتاده اند، وجود دارد.

دیده بان حقوق بشر، اخیرا به موارد نقض حقوق بشر از سوی دولت نظامی میانمار که منافع زیادی از استخراج معدن می برد، توجه ویژه ای دارد. به نظر می رسد که در بسیاری از موارد، این استخراج ها در معادن ناایمن و آلوده به بیماری اجرا شده و کار اجباری و کار بچه ها نیز از دیگر موارد نقض حقوق بشر در این راستا هستند.

از همین رو، بعضی کمپانی های جواهرسازی نیز به همین علت از خرید جواهرات استخراج شده از میانمار امتناع می نمایند و بعضی محققان حاضر به بررسی نمونه های ارسالی از میانمار نیستند.

این روزها استفاده از پینایت نسبت به قبل رواج بیشتری یافته و این ماده معدنی در مناطقی از میانمار از جمله وت لوو و ترین تاونگ بیش از پیش یافت می گردد. بدین ترتیب اگر چه حالا پینایت، کمیاب ترین ماده معدنی جهان نیست، ولی هنوز هم یک جواهر کمیاب و واقعی به شمار می رود.

منبع: Livescience