موج تمام نشدنی کمدی در سینمای ایران - وبلاگ سفر و گردشگری

به گزارش وبلاگ سفر و گردشگری، با تمام این نقدها، اما کمدی ها همچنان ساخته می شوند و می فروشند که البته ساخته شدن کمدی هایی از این جنس نیز به دلیل فروش تضمین شده شان است.

پولاد امین| یک هفته بعد از انتها جشنواره فیلم فجر، در هیاهوی نقدها و اعتراضات و حواشی مرتبط با جشنواره، اکران فیلم خوب بد جلف: ارتش سری شروع شد. تنها کمدی و البته ناپیروز ترین فیلم جشنواره (به همراه روز بلوای بهروز شعیبی، بدون حتی یک نامزدی) که داغ داغ از فرصت تبلیغاتی جشنواره بهره برده و اسبش را با هدف پیروزیت گیشه ای تازانده است؛ و این یعنی که می توان چشم بر تمام سیمرغ ها و تقدیر ها بست و این فیلم را برنده اصلی جشنواره فیلم فجر نامید که از فرصت جشنواره در راستای چرخه اصلی و ذاتی سینما (فراوری و اکران و فراوریی دیگر) استفاده نموده است.

دو روز پیش رسانه ها اعلام کردند فیلم مطرب رکورد پرفروش ترین فیلم سینمای ایران را که در اختیار فیلم هزارپا بود، شکسته است. خبری که اگرچه بسیاری شائبه های زیادی بر آن وارد کردند، اما همین که در اوج انواع و اقسام نقدها به کمدی های کم مایه سال های اخیر باز هم یک کمدی از همان جنس می آید و رکورد ها را جابه جا می نماید (تو بگو، نزدیک به رکورد می گردد!) یعنی که در این سینما همه چیز بر مدار کمدی می چرخد و باد ها تنها بر پرچم کمدی ها می وزند...

کمدی های سال های اخیر نقدها زیادی را موجب شده اند. محمدرضا هنرمند که خود با کمدی هایی، چون مرد عوضی و مومیایی سه شناخته می گردد، گرایش سینمای ایران را در سال های اخیر به کمدی بیمارگونه و افراط گونه می داند به قصد سوداگری و سوءاستفاده از شرایط حاکم بر روح و روان جامعه.

محسن محسنی نسب، کارگردان سینما بر این باور است که این روز ها سینمای کمدی دست همه را بسته. با فیلمنامه هایی که با وصل الفاظ و شوخی های رکیک و مبتذل فضای مجازی تشکیل یک فیلم سخیف را می دهند و توقع مخاطب از سینما را سطحی می نمایند.

سیروس الوند گرفتاری سینمای ایران را نه فیلم های کمدی که سینمای مبتذل می داند. فاطمه معتمدآریا بر این باور است که دریچه های ابتذال در سینما باز شده است و نگاه عمیق در رابطه با احترام به تماشاگر در سینمای کمدی امروز وجود ندارد. مسعود فراستی هم رادیکال تر از تمام این صاحب نظران کمدی های این سال های سینمای ایران را فیلم های لمپنی و استقبال از کمدی های این روزگار را کار تماشاگران لمپن می داند.

با تمام این نقدها، اما کمدی ها همچنان ساخته می شوند و می فروشند که البته ساخته شدن کمدی هایی از این جنس نیز به دلیل فروش تضمین شده شان است. به گزارش روابط عمومی سازمان امور سینمایی در فاصله سال های 93 تا 96 از بین مجموعا 11 فیلم نهنگ عنبر 2، گشت 2، خوب بد جلف، فروشنده، محمد رسول الله (ص)، من سالوادور نیستم، سلام بمبئی، پنجاه کیلو آلبالو، ابد و یک روز، بارکد و اکسیدان که بیش از 10 میلیارد تومان فروخته اند، هفت فیلم متعلق به سینمای کمدی بوده اند.

یا در جدول فروش سال 98 فیلم های مطرب، متری شیش ونیم، تگزاس 2، رحمان 1400، شبی که ماه کامل شد، سرخپوست، چشم وگوش بسته، چهار انگشت، ما همه با هم هستیم و زیر نظر تا به امروز 10 فیلم پرفروش سال بوده اند که در میان این 10 فیلم هفت فیلم متعلق به سینمای کمدی هستند که حتی اگر ما همه با هم هستیم را هم کمدی ندانیم، باز هم آمار 60 درصدی کمدی ها در میان فیلم های پرفروش سال نشان از سیطره این ژانر بر کلیت سینمای ایران دارد.

در جدول پرفروش های سال گذشته نیز 6 فیلم هزارپا، مصادره، تگزاس، قانون مورفی، لونه زنبور و لس آنجلس تهران کمدی های جدول 10 فیلمی پرفروش ها هستند تا نسبت 60 درصدی در آن فهرست نیز پابرجا باشد.

در جدول پرفروش ترین فیلم های سینمای ایران نیز این قاعده به شکلی تکرار شده است. طبق آخرین آماری که درباره پرفروش ترین فیلم های سینمای ایران منتشر شده، مطرب و هزارپا با گذر از مرز 38 میلیارد تومان پرفروش ترین فیلم های سینمای ایران هستند و بعد از این دو فیلم نیز متری شیش ونیم با 28 میلیارد، تگزاس 2 با 25میلیارد و رحمان 1400 با 23 میلیارد در رده های دوم تا پنجم قرار دارند.

نهنگ عنبر: سلکشن رویا، آینه بغل و گشت ارشاد 2 نیز حدود 20 میلیارد فروخته اند و بعد از این سه فیلم نیز شبی که ماه کامل شد و من سالوادور نیستم دیگر فیلم های پرفروش فهرست 10 فیلمی پرفروش ها هستند. جدولی طعنه آمیز که نشان می دهد هشت فیلم از 10 فیلم پرفروش سینمای ایران فیلم های کمدی هستند و طعنه آمیزتر اینکه سه فیلم از این 10فیلم را منوچهر هادی ساخته است.

البته درباره اینکه این پرفروش ها واقعا پرمخاطب ترین فیلم های تاریخ سینمای ایران باشند، شائبه های جدی وجود دارد. نخست اینکه تنها و تنها همین واقعیت ساده که تمام این 10 فیلم در دو سال اخیر فراوری شده اند، نشان می دهد نقش تورم و قیمت بلیت در بالانشینی این فیلم ها بسیار جدی است. درواقع اگر میانگین بلیت سال های اخیر را 10هزار تومان در نظر بگیریم، تعیین می گردد دو فیلم پرفروش سینمای ایران هر دو کمتر از 4میلیون مخاطب داشته اند (در حالی که بلیت در پردیس ها که بخش عظیمی از فروش فیلم ها در آن ها صورت می گیرد، به مراتب بیشتر است.

این درحالی است که گذشته از فیلم های قبل از انقلاب، در سینمای بعد از انقلاب فیلم های عقاب ها زنده یاد ساموئل خاچیکیان با بیش از هشت ونیم میلیون و کانی مانگا زنده یاد سیف الله داد با 6 میلیون مخاطب، پرمخاطب ترین فیلم های سینمای ایران هستند و به این معناست که اگر امروز روی پرده می آمدند، بیش از هشتاد و شصت میلیارد تومان می فروختند.

رده سوم پرمخاطب ترین فیلم ها نیز با بیش از پنج ونیم میلیون مخاطب در اختیار اخراجی ها 2 است و بعد از آن نیز بگذار زندگی کنم، گذرگاه، تاراج، اجاره نشین ها، عروس، خواستگاری و آدم برفی قرار دارند که همه تعداد مخاطبان شان بیشتر از مطرب و هزارپا است. فهرستی که نشان می دهد بالانشینی کمدی ها در سینمای ایران همیشگی نبوده و بستگی تام و تمامی به حال وهوای اجتماعی زمان اکران فیلم ها دارد.

چنان که در دهه 60 اغلب فیلم های اکشن- جنگی بالانشین بوده اند (چهار فیلم از 10 فیلم پرمخاطب) و در دهه 70 نیز نوبت فیلم های ملودرام اجتماعی رسیده (عروس و آدم برفی) ...

علاوه بر این، مرور آمار پربیننده ترین فیلم های هر دهه نشان از این دارد که اتفاقا دهه سیطره کمدی، کم مخاطب ترین دوره سینمای ایران بوده است. در دهه 60 عقاب ها با 8.6 میلیون نفر، پربیننده ترین فیلم دهه بود. در دهه 1370 افعی با 6.3 میلیون نفر این عنوان را به دست آورد. پربیننده ترین فیلم دهه 80 اخراجی ها 2 بود با 5.3 میلیون نفر و در دهه 90 نیز هزارپا و مطرب با 4.2 میلیون مخاطب به این عنوان دست یافته اند!

اما اینکه چرا در سال های اخیر سینمای ایران کاملا در سیطره کمدی ها قرار گرفته؛ از نظر آنتونیا شرکا شانس فروش بیشتر فیلم های کمدی دلیل اصلی ساخته شدن پشت سر هم چنین فیلم هایی است. شاهرخ دولکو، منتقد حرفه ای سینمای ایران نیز سودآوری را راز اصلی تداوم فراوری چنین فیلم هایی می داند: به دلیل شرایط اجتماعی مردم بیش از پیش به دیدن فیلم های کمدی علاقه مند شده اند تا در دو ساعت حضور در سالن سینما فارغ از همه چیز شاد باشند و این باعث شده کمدی ها سودآوری داشته باشند و سودآوری هم موجب می گردد ساخت این فیلم ها در اولویت کار تهیه نمایندگان سینما قرار گیرد.

بهروز افخمی، اما از زاویه ای دیگر به این معضل نگاه می نماید. او در این زمینه گفته که اصلا سینمای کمدی مبتذل چه ایرادی دارد؟ فراستی و بعضی دیگر فکر می نمایند این فیلم ها با نوعی توطئه درحال ساخت است تا ارزش های انقلاب را نابود کند، اما مردم می فهمند و فیلم جدی را جدی می گیرند و فیلم کمدی را کمدی می بینند.

مردم ایران فرهنگ دارند و این گونه نیست که با فیلم کمدی بتوان ارزش های مردم را سست کرد. در خصوص شوخی تند زننده هم می گویم چه اشکالی دارد؟ بعضی می گویند بچه این شوخی ها را یاد می گیرد، اما بچه ها اگر فحش ناموسی را از پدر و مادر یاد نگرفته باشند، سال اول دبستان حتما یاد می گیرند.

البته همه مثل افخمی طرفدار این نوع فیلم ها نیستند. آنان نیز، اما ساخته شدن این نوع کمدی ها را ناگزیر می دانند. ابوالحسن داودی، کارگردان فیلم هزارپا سیطره کمدی بر سینمای ایران را موجی گذرا می داند: این امر ناشی از یک نقطه ضعف بزرگ در سینمای ما است که متاسفانه بیشتر از آنکه شبیه یک صنعت باشد، غالبا فرایندی تک محصولی با اهداف به شدت کوتاه مدت است و بیش از 90 درصد تهیه نمایندگان ما کسانی هستند که به زحمت فیلمی را فراوری می نمایند و بر این اساس وقتی یک فیلم در هر ژانری پیروز می گردد، اقبال بدون برنامه به آن هم زیاد می گردد. همچنان که در خیلی از دوره ها دیده ایم فیلم های اجتماعی یا ملودرام های پیروز نیز چنین وضعیتی داشتند و یک باره ژانر های مختلف به دنبال پیروزیت یک یا دو فیلم رشد کردند و آن قدر پیش پا افتاده تکرار شدند که دوباره به کما رفتند. این اتفاق برای سینمای کمدی هم رخ خواهد داد.

شیر بی یال و دم

علیرضا خمسه ممیزی را در سخیف شدن کمدی ها بی دلیل نمی داند: وقتی نگردد در سینمای کمدی راجع به هیچ چیز انتقادکرد، یعنی این عنصر حیاتی از کمدی گرفته گردد، آن همه چیز بی مزه و لوس می گردد. موقعی یک کمدی بامزه است که من کمدین بتوانم از رفتار شما ایراد بگیرم و در یک اجرای کمیک از آن انتقاد کنم.

حالا شما ممکن است چه کسی باشید؟ یک پزشک؟ نمی توانم. یک وکیل؟ نمی توانم. یک هنرمند؟ نمی توانم. یک کاسب؟ نمی توانم. شیر بی یال و دم و اشکم که دید؟ این چنین شیری خدا کی آفرید؟ مثلا به بخشی از فیلمنامه ایرادمی گیرند و می گویند نه دیگر، می خواهید از نیروی انتظامی ایراد بگیرید؟ از برادران فلان جا و خواهران فلان جا می خواهید ایراد بگیرید؟ نمی گردد. همین می گردد که من در کمدی هایم فقط از خانواده خودم حرف می زنم! چون اگر یک قدم آن ورتر بروم و راجع به خاله ام حرف بزنم، ممنوع الفعالیت می شوم!